22 Οκτ 2009

Το τέλος της ζωής κι ο τελευταίος έρωτας


Ο Φράνσις Φουκουγιάμα, στο περίφημο βιβλίο του Το Τέλος της Ιστορίας κι ο Τελευταίος Άνθρωπος (The End of History and the Last Man), προφήτευε ότι μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού θα θριάμβευε παντού η ελεύθερη οικονομία κι η δημοκρατία και θα ζούσαμε εμείς καλά κι αυτός (με τα έσοδα του βιβλίου) καλύτερα. Θα είχε σημάνει δηλαδή το τέλος των συγκρούσεων, που θα ήταν και τέλος της Ιστορίας. Γιατί η Ιστορία μπορεί να είναι πολλά πράγματα, αλλά βαρετή δεν μπορεί να είναι. Χρειάζεται κάτι για να κινηθεί, κάτι να ταράξει τα νερά, και δεν χρειάζεται να είσαι μαρξιστής τη σήμερον ημέρα για να δεχτείς ότι αυτό το κάτι σημαίνει και συγκρούσεις. Φαντάζεστε μια Ιστορία χωρίς απολύτως καμία σύγκρουση, όπου όλοι συμφωνούν για το τι μέλλει γενέσθαι; Τι θα έγραφαν οι ιστορικοί; Ή θα έμεναν άνεργοι ή θα αναγκάζονταν να γεμίζουν τις σελίδες τους με μια αφήγηση τόσο συγκλονιστική όσο θα ήταν το ημερόλογιο ενός γιατρού χωρίς αρρώστους ή ενός δασκάλου με μαθητές-ρομπότ: «Σήμερα δίδαξα την προπαίδεια. Όλοι οι μαθητές την έμαθαν αμέσως. Προτίμησαν, αντί να βγουν διάλειμμα, να κάνουμε και τη διαίρεση. Συμφωνήσαμε αύριο να περάσουμε στα κλάσματα.» Η προφητεία του Φουκουγιάμα πάντως – ευτυχώς για τους ιστορικούς – δεν επαλήθευτηκε κι η Ιστορία συνεχίζει την πορεία της.


Παρατηρώ όμως εδώ και χρόνια ότι η θεωρία του βρίσκει πεδίο εφαρμογής σ’έναν εντελώς διαφορετικό τομέα: την εξιστόρηση της ανθρώπινης ζωής σε κάθε είδους ταινίες και σήριαλ, από κωμωδίες μέχρι δράματα περνώντας από τα μιούζικαλ και τις χολιγουντιανές περιπέτειες. Όλα λήγουν όπως στις παλιές ελληνικές ταινίες, ίσως μ’έναν λίγο πιο εκλεπτυσμένο τρόπο: η Βουγιουκλάκη παντρεύεται τον Παπαμιχαήλ, ο ήρωας της αστυνομικής περιπέτειας αποφασίζει ότι είναι ώρα να νοικοκυρευτεί κι εκδηλώνει τον έρωτά του στην όμορφη ντεντέκτιβ, στο τελευταίο επεισόδιο των γνωστών «Τριών Χαρίτων» κάθε μια από τις τρεις αδελφές βρίσκει το ταίρι της κ.ο.κ.. Και μετά η ιστορία τελειώνει. Ο θεατής μένει με την εντύπωση ότι η Βουγιουκλάκη κι ο Παπαμιχαήλ δεν θα ξανατσακωθούν από αστείες παρεξηγήσεις, ο ήρωας αστυνομικός θα σταματήσει ν’αναλάμβανει επικίνδυνες αποστολές κι η όμορφη ντεντέκτιβ του θα παραιτηθεί από τη δουλειά για να μεγαλώσει τα παιδιά τους, οι τρεις αδελφές δεν θα ξαναζήσουν σουρεαλιστικές περιπέτειες. Εν ολίγοις, η ζωή τελειώνει μαζί μ’αυτό τον τελευταίο – μοιραίο – έρωτα, και ζήσαν (ζήσαν, αλήθεια; ή θάφτηκαν ζωντανοί με το τηλεκοντρόλ στο χέρι;) αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα.


Δεν έχω, καταρχήν, τίποτα εναντίον του ρομαντισμού, αλλά στις κατάλληλες δόσεις και, κυρίως, στις κατάλληλες στιγμές. Ωραίο πράγμα ο έρωτας, κι όταν είμαστε ερωτευμένοι είναι φυσικό να θεωρούμε ότι έχουμε βρει το άλλο μας μισό κι ότι ο έρωτάς μας θα κρατήσει για πάντα (αυτή η αίσθηση του «για πάντα» είναι μάλιστα προϋπόθεση για να ερωτευτούμε). Αλλά άλλο αυτό, κι άλλο να μας παρουσιάζουν τον έρωτα σαν το τέλος της προσωπικής ιστορίας ενός ανθρώπου (ή μάλλον δύο ανθρώπων), σαν ολοκλήρωση του ανθρώπου, σαν αυτοσκοπό της ίδιας μας της ύπαρξης. Βέβαια, κι ολόκληρη η εικόνα του έρωτα που μας παρουσιάζουν ταινίες και σήριαλ είναι εντελώς διαστρεβλωμένη, αλλα αυτό είναι άλλο θέμα...


20 σχόλια:

Кроткая είπε...

Το "για πάντα" είναι πάρα πολύ καιρός, ρε συ Κουπέπι!...

Ανώνυμος είπε...

Γι' αυτό και το τέλος του "Πόλεμος και Ειρήνη" είναι ξενερωτικό...

Τουρνέ στα νησιά είπε...

δεν μπορώ να πω κάτι αντικειμενικό στην παρούσα φάση!
Γιατί στην παρούσα φάση έχω γίνει (μέχρι μαλακίας όμως) ρομαντικός.

k2 είπε...

@ Κρότκαγια, Τουρνέ,
ε, αυτό λέω κι εγώ: όταν είσαι σ'αυτή τη φάση (που περιγράφει ο Τουρνές) είναι ένα αναμενόμενο... σύμπτωμα να πιστεύεις σ'αυτό το "για πάντα", ναι, αντικειμενικά είναι πάρα πολύς καιρός για να πειστούμε στα καλά καθούμενα ότι υπάρχει.

@ Δύτη,
οφείλω να ομολογήσω ότι δεν έχω διαβάσει το "Πόλεμος και Ειρήνη"... αντιθέτως, πλήρη απομυθοποίηση του έρωτα θεωρώ τη "Μαντάμ Μποβαρύ".

k1 είπε...

Δύτη, εγώ πάλι που το διάβασα, απορώ που το μόνο ξενερωτικό που βρίσκεις είναι το τέλος...

Ανώνυμος είπε...

Αχαχαχ. Επίθεση στον Τολστόι; χμμ ας μην ρίξω λάδι στη φωτιά. :)

Κοκκινοσκουφίτσα είπε...

Δεν θέλω να διακόψω τη συζήτηση γύρω από τον Τολστόι, άλλωστε μαθαίνω κι εγώ από αυτήν, όμως πρέπει να συγχαρώ τον/την Κ2, που κατάφερε και συγκέντρωσε και γεφύρωσε το χάσμα μεταξύ τόσων διαφορετικών εννοιών μέσα σε ένα και μόνο ποστ. Ωραίο! Επίσης, απορία: Αλήθεια, ο έρωτας ΔΕΝ είναι αυτοσκοπός και ολοκλήρωση; Γιατί, αν είναι έτσι, δεν είναι στραβός ο γιαλός, ΕΓΩ στραβά αρμενίζω τόσα χρόνια...

Кроткая είπε...

ρε παιδιά, άλλο ο ρομαντισμός κι άλλο το για πάντα! Άσε που ο ρομαντισμός είναι όπως του φανεί του καθενός! Άλλος τη βρίσκει με ηλιοβασίλεμα (αλά Έλενα Ναθαναήλ, Λάκης Κομνηνός κι έτσι-μπλιαχ), άλλος τη βρίσκει με άλλα... ουφ!

Όσ για τη Μαντάμ Μποβαρύ, ένα έχω να πω: μια κοπέλα που ξέρω αποκαλεί τον Φλωμπερ Φλοττέρ και συμφωνώ απόλυτα! έλεος λέμε με τη χαζοβλαμμένη!

Ανώνυμος είπε...

Κροτ, δοκίμασε με την "Αισθηματική Αγωγή". Αλλά αν την ξεκινήσεις, πρέπει να τη διαβάσεις μέχρι το τέλος, γιατί από την τελευταία πρόταση παίρνει νόημα όλο το (ογκώδες) βιβλίο.
(ξέρω, το ξεχείλωσα το θρεντ)

k2 είπε...

@ Κοκκινοσκουφίτσα μου,
(κοριτσάκια είμαστε εδώ - δεν φαίνεται όταν μας πιάνουν τα φεμινιστικά μας; :))
Νά'σαι καλά για τα καλά σου λόγια!
Τι να σου πω... Τι είναι για τον καθένα (αυτο)σκοπός και ολοκλήρωση είναι εντελώς υποκειμενικό και δικαίωμά του, οπότε ούτε ο γιαλός είναι στραβός ούτε εσύ αρμενίζεις στραβά! Εγώ (εντελώς προσωπικά και για τον εαυτό μου), αν και θεωρώ πολύ ωραίο πράγμα τον έρωτα και τον καλωσορίζω όποτε μου τυχαίνει, δεν θεωρώ ούτε ότι είναι ο σκοπός της ζωής μου ούτε ότι με ολοκληρώνει. Κι αυτό για πολλούς λογούς, τόσους πολλούς που δυσκολεύομαι να τους απαριθμήσω τώρα αλλά ευχαρίστως να το συζητήσουμε καποια στιγμή. Ο κυριότερος μάλλον είναι ότι μου φαίνεται πως το να είναι ολοκλήρωσή μας κάτι έξω από εμάς, κάτι που δεν ορίζουμε (γιατί είναι και κάτι τυχαίο ο έρωτας) είναι, τουλάχιστον, άβολο...
Το κύριο πρόβλημά μου, όμως, είναι ότι, ακριβώς επειδή θεωρώ ότι είναι εντελώς προσωπικές επιλογές το τι θέλουμε από τη ζωή μας και πώς θεωρεί ο καθένας ότι ολοκληρώνεται, μού τη δίνει το ότι όλα αυτά τα ρομαντικά της πλάκας που μας πασάρουν κατευθύνουν κατά κάποιο τρόπο τις επιλογές μας...

k2 είπε...

@ Κρότκαγια,
συμφωνώ σε όλα εκτός από τη Μποβαρύ :) βλαμμένη, δεν λέω, αλλά ακριβώς αυτό θέλει να μας πει ο Φλωμπέρ: η Μποβαρύ είναι απλώς μια ακραία περίπτωση αυτού που όλοι κάνουμε: όταν έχουμε ανάγκη να ερωτευτούμε φτιάχνουμε ιστορίες με το μυαλό μας τις οποίες προβάλλουμε σ'όποιον βρεθεί μπροστά μας...

ΥΓ. Φλοττέρ; Από το φλοττέρ του καζανακίου ή από το il flotte - επιπλέει (όπως οι φελοί); :)

@ Δύτη,
χμμ... τελείως υποκειμενικά αυτά, αλλά εγώ προτίμω τη Μποβαρύ και μου φαίνεται λίγο πιο λάιτ από τη Συναισθηματική Αγωγή για όσους δεν πολυγουστάρουν Φλωμπέρ...
Α, για το Πόλεμος και Ειρήνη σού'χω ένα καλό: είχα γνωρίσα πριν από χρόνια δύο Τούρκους, δίδυμα αδέλφια και τα δύο αγόρια. Τον έναν τον έλεγαν Barış (ειρήνη) και τον άλλο Savaş (πολέμο) - έτοιμη ήμουν να πω "χαιρετίσματα στον μπαμπά σας τον Λέοντα" :)

k2 είπε...

ΥΓ. Λάθος το έγραψα, ε; Στα ελληνικά η Education sentimentale του Φλωμπέρ είναι Αισθηματική Αγωγή (όπως το γράφει ο Δύτης) κι όχι Συναισθηματική Αγωγή... pardon!

Кроткая είπε...

Κουπέπι, ο Φλοττέρ (εκ του καζανακίου) μπορεί να εννοεί ό,τι του άρεσει, αλλά η εποχή του μάλλον συγκλίνει στο να το θεωρεί λογικό να φαντασιώνεται όλες αυτές τις ανοησίες αυτή η οονειροπαρμένη. Τέσπα, στο κεφάλι του δεν είμαστε -και ευτυχώς δλδ, σκέψου να μας έκανε κι εμάς ηρωϊδες για κανένα βιβλίο!

Για το άλλο που λες, περί έρωτος, εγώ νομίζω πως ο έρωτας συμβάλλει στην ολοκλήρωση του ανθρώπου, αλλά το αν αυτό θα συμβεί εξαρτάται από πολλές παραμέτρους. Ακόμα και σαν εμπειρία να ον δεις -που είναι-, είναι σαφώς ένα στοιχείο που ολοκληρωνει. Αλλά άμα είσαι σαν την Έμμα, τι να ολοκληρώσεις; Ας μην πω καλύτερα!

Δύτη, με μισείς και θες να με εκδικηθείς έτσι; Κάτι έχω ακουστά για την Αισθηματική αγωγή, αλλά όλα αυτά τα "αγάπες και λουλούδια" δεν είναι του χαρακτήρος μου. Προτιμώ Μπωντλέρ από Φλοττέρ, ομολογώ!...

PS Pardon Κουπέπ, μόλις πρόσεξα πως εσύ είσαι ο ηθικός αυτουργός της υποβάθμισης του προηγούμενου εξαιρετικού ποστ. :)

Ανώνυμος είπε...

Μα, Κροτ, μόνο "αγάπες και λουλούδια" δεν είναι ο Φλωμπέρ. Και για την Μποβαρί, ο Φ. τα έπαιρνε που η εποχή του την έσπρωχνε να ψάχνει ό,τι έψαχνε, γιαυτό και δείχνει την καταστροφή της. Κάπου είχα διαβάσει έναν παραλληλισμό με τους εθνικισμούς του 19ου αιώνα: "όπως η Μποβαρύ καταστράφηκε επειδή διάβαζε ρομαντικά μυθιστορήματα, έτσι και τα έθνη κλπ. κλπ."

k2 είπε...

@ Κρότκαγια,
στο θέμα του Φλωμπέρ μάλλον συμφωνώ περισσότερο με τον Δύτη... γούστα είναι αυτά! :)
για την ολοκλήρωση και τον έρωτα, νομίζω ότι άλλο είναι αυτό που λες εσύ (με το οποίο δεν διαφωνώ και τόσο, αν κι εγώ δεν θα το ονόμαζα "ολοκλήρωση"), κι άλλο η σαχλαμπούχλα που μας προβάλλουν, σύμφωνα με την οποία αν δεν βρεις τον άντρα (ή τη γυναίκα) "της ζωής σου" είσαι αποτυχημένη/ος.

@ Δύτη,
πολύ καλό αυτό που αναφέρεις! Μπας κι είναι του Μπένεντικτ Άντερσον; Μοιάζει με κάτι που θα ταίριαζε στο στυλ του... (αν και γενικά δεν με ενθουσιάζει ο Μπ. Άντερσον).

k2 είπε...

Υ.Γ. Κρότκαγια, και το προηγούμενο ποστ και αυτό εγώ τα ανέβασα. Τέλος πάντων, μπορεί το προηγούμενο να το ξαναανεβάσω σε κάποια άλλη φάση, γιατί μου άρεσε.

Ανώνυμος είπε...

k2, του Ελί Κεντουρί ήταν το βιβλίο, αλλά τον τίτλο δεν τον θυμάμαι.

Кроткая είπε...

Είστε κρυπτο-φανζ του Φλοττέρ λοιπόν?!
Αποκαλύπτεσθε σιγά σιγά!

[το θέμα μου είναι πως όσο διάβαζα τη Μαντάμ Μποβαρύ ένιωθα μια έντονη επιθυμία να την χαστουκίσω την Έμμα! Ορθά τα όσα λέτε πιθανώς, αλλά τέτοια βιβλία βλάπτουν την ψυχική μου ηρεμία!].

Δύτη, ναι, βασικά το ίδιο λέμε από την ανάποδη. Έλλειωη αγάπης και λουλουδιών = υπέερτατη καταστροφή => εξίσωση λανθασμένη κατ'εμέ.

Όπως και να'χει, μιλάμε για 150 χρόνια πίσω (και βάλε), όπερ σημαίνει πως αλλιώς τα έβλεπαν τότε τα πράγματα και αλλιώς η δική μας η εποχή...

ΥΓ Πάντως η Έμμα είναι βλαμμένη!

Ανώνυμος είπε...

Ούτε γω την πάω την Έμμα. Και νομίζω θα τη μισούσα εντελώς αν ήμουν γυναίκα. Ο Φλωμπέρ όμως -ΠΡΟΣΕΞΕ- την κατανοεί (παρότι μάλλον περιφρονεί τη συμπεριφορά της). Γι'αυτό μην τον ξαναπείς Φλοτέρ, αλλιώς θα σε κάνει και σένα μυθιστόρημα! :)

k2 είπε...

@ Δύτη,
σ'ευχαριστώ και για το βιβλίο και γιατί με κάλυψες πλήρως στο θέμα του Φλωμπέρ και της Μποβαρύ. I think this is the beginning of a beautiful friendship! :)

@ Κρότκαγια,
είπαμε, γούστα είναι αυτά: στο θέμα του Φλωμπέρ συμφωνώ με τον Δύτη :) Πάντως στον Ντοστογιέφσκι συμφωνούμε! :)