12 Νοε 2009

Πόντο - πόντο μετρώ τον Πόντο (μέρος 1ο)

Το βανάκι μας σε κατοπινό σταθμό του ταξιδιού (και κρυμμένο πίσω από την πόρτα του συνοδηγού ένα κουπέπι)

Μετά από απαίτηση χιλιάδων αναγνωστών, παρουσιάζουμε μια ταξιδιωτική υπερπαραγωγή: ο Πόντος, άλλως Μαύρη Θάλασσα (Karadeniz στα τουρκικά), και ό,τι θέλατε να μάθετε για τους Πόντιους (στο φυσικό τους περιβάλλον) και φοβόσασταν να ρωτήσετε! Η Μαύρη Θάλασσα είναι βέβαια πολύ μεγάλη (436.500 τμ.) και βρέχει έξι χώρες: Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουκρανία, Ρωσία, Γεωργία, Τουρκία. Εμείς, ως γνωστοί κολλημένοι άνθρωποι, γυρίσαμε την τουρκική πλευρά της, με αυτοκίνητο, πριν από λίγα χρόνια. Ξεκινώντας από την Κωνσταντινούπολη φτάσαμε ως την Τραπεζούντα και το Ρίζε και μετά γυρίσαμε από το εσωτερικό, περνώντας από την Αμάσεια και την Άγκυρα.

Πρώτο καθήκον ήταν η ενοικίαση κατάλληλου αυτοκινήτου, που να χωράει 5 άτομα με μπαγκάζια, εκ των οποίων μεγαλούτσικη βαλίτσα του ενός κουπεπκιού (που ερχόταν από το Παρίσι) και μεγάλη βαλίτσα έτερου κουπεπκιού (που θα συνέχιζε για Μπακού). Αφού βρήκαμε το κατάλληλο 7θέσιο βανάκι, ξεκινήσαμε (κι ο Αλλάχ βοηθός).


Η γραφική Σαφράμπολις



Όψη της Σαφράνμπολου


Πρώτη στάση μετά την αναχώρηση από την Κωνσταντινούπολη, η Σαφράνμπολου (Safranbolu), πραγματικά πολύ όμορφη μικρή πόλη, που έχει διατηρήσει σ’ένα μεγάλο μέρος της την οθωμανική αρχιτεκτονική, και γι’αυτό αποτελεί και προστατευόμενο μνημείο της UNESCO. Σ’ένα από τα δρομάκια της παλιάς αγόρας βρήκαμε ένα μικρό μαγειρείο, όπου και φάγαμε.

Έξτρα πληροφορία για τη Σαφράνμπολου: σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες επίκειται η αδελφοποίησή της με τη Σκύδρα του νομού Πέλλας, με την οποία τα κουπέπκια συνδέονται με ισχυρούς φιλικούς δεσμούς!

Το πρώτο βράδυ μείναμε στην Αμάσρα (απ’ό,τι είδα τώρα, στα ελληνικά ονομαζόταν Αμαστρίς), παραθαλάσσιο τουριστικό θέρετρο – σ’αυτό συμβάλλει σίγουρα το ότι βρίσκεται ακριβώς βόρεια της Άγκυρας.


Ο Πρώτος Πόντιος!

Την επόμενη μέρα, στόχος ήταν να φτάσουμε ως τη Σινώπη. Κάναμε ένα μέρος της διαδρομής παραλιακά, ο δρόμος όμως ήταν στένος και φιδωτός, κι έτσι αποφασίσαμε να κάνουμε μία παράκαμψη, να μπούμε λίγο στο εσωτερικό και να περάσουμε από τον Κασταμονή.

Αν θυμάμαι καλά, σ’αυτή τη διαδρομή συναντήσαμε και τον Πρώτο Πόντιο του Ταξιδιού (χειροκροτήματα, τιμητική πλακέτα), έναν αγρότη που μας έκανε ωτοστόπ για να πάει στο χωράφι του. Μας ενημέρωσε για την παραγωγή φουντουκιών, παραδοσιακού προϊόντος της Μαύρης Θάλασσας. Προς μεγάλη μας ικανοποίηση είχε την προφορά-ντοπιολαλιά του Πόντου! Εδώ να σημειώσω ότι οι Πόντιοι στα τουρκικά ονομάζονται Λαζοί (Laz) και αποτελούν σχεδόν... ξεχωριστή «φυλή». Έχουν πολύ χαρακτηριστική προφορά, όπου κι αν βρεθούν ακούνε ποντιακή μουσική (ο εφιάλτης: στην Κων/πολη κυκλοφορούν πολλοί Πόντιοι ταξιτζήδες, που έχουν μονίμως το ραδιοφώνο στον Karadeniz FM για να ακούγεται σύγχρονη ποντιακή μουσική, δηλαδή ένα συνδυασμό λύρας και σινθεζάιζερ), κι επίσης – ώ, ναι – προσφέρουν τα θέματα ολόκληρης σειράς ανεκδότων, με κύριο πρωταγωνιστή τον Τεμέλ (πώς λέμε Κωστίκας και Γιωρίκας;).

Βέβαια, διαφορετικές (και πολύ διαφορετικές μάλιστα) προφορές υπάρχουν σε όλες τις περιοχές της Τουρκίας. Για παράδειγμα, σ’αυτό το γνωστό σήριαλ που είχε παιχτεί και στην Ελλάδα, «Τα σύνορα της αγάπης», αλλιώς μιλούσαν οι Κωνσταντινοπολίτες και η μορφωμένη κόρη της οικογένειας, η Ναζλί, κι αλλιώς η οικογένεια Μπακλαβατζίογλου και οι κάτοικοι του Γκαζίαντεπ: μιλούσαν τη δική τους ντοπιολαλιά, που έχει αρκετά διαφορετική προφορά, αλλά ακόμα και διαφορετικές καταλήξεις, π.χ. στα ρήματα. Έτσι, πολλοί απ’αυτούς που συναντήσαμε στο ταξίδι – και ο Πρώτος Πόντιος – όταν μας ρώτησαν από πού ερχόμασταν και απαντήσαμε αόριστα «από την Κων/πολη», δεν αποκλείεται να μας πέρασαν και για Τούρκους: είναι τόσες οι προφορές που ακόμα και η δική μας προφορά (ξενική βέβαια, αλλά μαθημένη στην Κων/πολη) μπορεί να φανεί σε επαρχιωτές σαν τουρκική.


Η συντηρητική Κασταμονή

Φτάσαμε λοιπόν στην Κασταμονή (Kastamonu), όπου αποφασίσαμε να σταματήσουμε για μεσημεριανό. Η Κασταμονή είναι παλιά πολή κι έχει ορισμένα μνημεία στο κέντρο της, αλλά κατά τα άλλα είναι καταθλιπτική, όπως οι περισσότερες τουρκικές πόλεις. Αυτό όμως που μας έκανε εντύπωση ήταν ο συντηρητισμός της: οι ηλικιωμένοι κάτοικοι που μας είδαν να περιφερόμαστε στην αυλή του ιστορικού τζαμιού σαν τουρίστες (με βερμούδες και τιραντάκια) δεν έδειξαν και πολύ ευχαριστημένοι – για την ακρίβεια μάς σχολίαζαν, νομίζοντας ότι δεν καταλαβαίναμε.... Καταλάβαμε λοιπόν ότι όντως ισχύει αυτό που λέγεται, ότι δηλαδή ο λόγος που ο Ατατούρκ ξεκίνησε το 1925 την «επανάσταση της ενδυμασίας» από την Κασταμονή, ήταν ότι πίστευε πως αν έπειθε τους κατοίκους της Κασταμονής, σίγουρα θα έπειθε και τους υπόλοιπους Τούρκους να υιοθετήσουν το δυτικό καπέλο αντί για το φέσι. Φύγαμε λοιπόν από την Κασταμονή όσο πιο γρήγορα μπορούσαμε...


Άφιξη στον καθ’αυτό Πόντο: η Σινώπη


Παραδοσιακό κτήριο στη Σινώπη


Το βραδάκι φτάσαμε τελικά στη Σινώπη (Sinop), όπου και μείναμε. Η Σινώπη είναι σχετικά μικρή πόλη, και γι’αυτό μάλλον έχουν διατηρηθεί (σε όχι και τόσο καλή κατάσταση βέβαια) και αρκετά από τα παλιά σπίτια της. Η πόλη διαθέτει και αρχαιολογικό μουσείο, με αρκετές επιγραφές στα ελληνικά ατάκτως ερριμμένες στον κήπο του (μέσα δεν μπορέσαμε να μπούμε, ήταν κλειστό επειδή ήταν Κυριακή). Βρήκαμε επίσης και μια μισοερειπωμένη εκκλησία (βυζαντινή, αν θυμάμαι καλά). Προσοχή: το ότι τα προσώπα στις αγιογραφίες είναι κατεστραμμένα δεν οφείλεται απαραιτήτως σε βανδαλισμούς μουσουλμάνων: λέγεται ότι οι χριστιανοί έξυναν τα πρόσωπα των αγίων (κυρίως τα μάτια), πιστεύοντας ότι έτσι θα γιατρεύονταν από παθήσεις των ματιών.


Αγιογραφία

11 σχόλια:

Кроткая είπε...

άρα υπάρχει όντως βάση στα ανεκδοτα; αφού κι από τις δυο πλευρές του Αιγαίου κυκλοφορούν ποντιακά ανέκδοτα;

οκ, μετά το κρύο χιούμορ, απαιτώ να ανέβει η συνέχεια πάραυτα!

επίσης, τι στο καλό μας λέτε συνέχεια για το πού φάγατε; ε;;;

Γιαγιά Αντιγόνη είπε...

Καλά λες για τα φαγητά που αξίζουν ιδιαίτερη προσέγγιση.
Οσο για τα μάτια των αγίων με
κατέπληξες. Δώσε κι' άλλα.

ΠανωςΚ είπε...

Αντί για το βαν, μπορούσατε να χρησιμοποιήσετε και μπερλίνα, όπως είχε κάνει πριν από κάποια χρόνια ο Κεραμπάν ο πεισματάρης, για να κάνει περίπου το ίδιο ταξίδι.

k2 είπε...

@ Krotkaya,
μια φίλη μου πάντως Τουρκάλα και κατά το ήμισυ Πόντια λέει ότι ισχύουν :) περισσότερα στη συνέχεια...

@ Γιαγιά Αντιγόνη,
καλώς ήρθες! για τα μάτια δεν είμαι και 100% σίγουρη, αλλά πάντως ο φίλος που μας το είπε είναι τέρας γνώσεων και συνήθως δεν πέφτει έξω.

@ Κροτ και Γιαγιά,
είστε περίπτωση για μελέτη! για να δείξουμε πόσο έχει ταυτιστεί η Τουρκία με το φαγητό :) αναφέρω απλώς ότι κάτσαμε και φάγαμε, χωρίς τίποτα άλλο, κι αμέσως το μυαλό σας εκεί! θα γράψω πιο πολλά παρακάτω για το φαγητό, αν και καθώς ήμασταν συνέχεια στον δρόμο δεν φάγαμε και τίποτα ιδιαίτερο...

@ ΠανωςΚ,
τα σεβάσματά μου στον Κεραμπάν (όποιος κι αν είναι) :)

Ανώνυμος είπε...

Παρά τη σχέση με τη Γαλλία που υποπτεύομαι, δεν ξέρετε τον Κεραμπάν του Ιουλίου Βερν; Αχ, αχ. Οι παραδόσεις που χάνονται... :)

k2 είπε...

@ Δύτη,
ομολογώ ότι ο Βερν ποτέ δεν μου πολυάρεσε (εκτός από τον Μιχαήλ Στρογγώφ που τον είχα διαβάσει 2-3 φορές)...

An-Lu είπε...

Με βάζετε στον πειρασμό να οργανώσω κάτι τέτοιο, όσο είμαι ακόμα στο Μπακού.

k1 είπε...

An-Lu, διοργάνωσέ το άφοβα! Το Μπακού μού φάνηκε σαν κακέκτυπο τουρκικής επαρχίας, με απομεινάρια ανατολικού μπλοκ και υπερσύγχρονο καπιταλισμό ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ. Έλεος δλδ! Το ιστορικό του κέντρο όμως και ο Καύκασος ήταν όλα τα λεφτά. Απ'αυτή την άποψη αξίζει και ο Πόντος. Άσε που θα φας και νοστιμότατο ψαράκι Μαύρης Θάλασσας και όχι αυτήν τη λιπαρή αηδία της Κασπίας.

k1 είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Ευρύνοος είπε...

Καλησπέρα σας
μόλις σας εντόπισα και έχω μείνει έκπληκτος..
είμαι απο την Σαφράμπολη της Νέας Ιωνίας και οι οδοί πυο υπάρχουν εκεί, είναι Σινώπης, Κασταμονής και πολλές άλλες ονομασίες του Πόντου..
είναι τα προσφυγικά τα λεγόμενα..

θα σας μελετήσω με προσοχή και θα περιηγηθώ κι εγώ μαζί σας στο οδοιπορικό που κάνατε..

ευχαριστώ σας και χαιρετώ σας :)

k2 είπε...

Καλωσήρθες Ευρύνοα!
Χμ, ότι η Νέα Ιωνία είναι προσφυγική συνοικία είναι προφανές, αλλά δεν ήξερα ότι έχει και Σαφράμπολη!