9 Δεκ 2009

Ο περσινός Δεκέμβρης (και μερικές γενικότερες κι ίσως λίγο άσχετες σκέψεις)

(Συνέχεια από το προηγούμενο, κατά κάποιον τρόπο – βλ. επίσης κι εδώ το εξαιρετικό ποστ του Δύτη και τα σχετικά σχόλια)


Για μένα αυτό που δείχνει κάτι είναι η έλλειψη συγκεκριμένων αιτημάτων. Και η έλλειψη οργάνωσης με την οποία αυτή συνδέεται. Είναι αυτό που κάνει πολλούς συντηρητικούς σχολιαστές να λένε ότι ο περσινός Δεκέμβρης δεν αντιπροσώπευε τίποτα και δεν άφησε πίσω του τίποτα. Είναι κατά τη γνώμη μου παράλογο να λες κάτι τέτοιο. Παράλογο να αποδίδεις μια τέτοια έκρηξη μόνο και μόνο σε μερικούς «ταραξίες» και σε μια άνευ ουσιαστικού περιεχομένου αταβιστική ανάγκη της νεολαίας να εξεγερθεί – ή μάλλον να παίξει με κάποιο τρόπο ένα παιχνίδι εξέγερσης. Το να λες κάτι τέτοιο σημαίνει ότι υποτιμάς, ότι ηθελημένα παραγνωρίζεις και περιφρονείς, την κοινωνική δυναμική, ότι θεωρείς τον λαό εκ των προτέρων πολιτικά καθυστερημένο, αφού θεωρείς πως τόσος κόσμος ξεσπάει χωρίς λόγο. Όχι, για μένα τόσος κόσμος που βγαίνει στον δρόμο κάτι σημαίνει, κάτι πρέπει να σημαίνει.

Η αντίφαση: πολύς κόσμος στον δρόμο – κανένα συγκεκριμένο αίτημα – καμία άξια λόγου, ορατή συνέχεια των κινητοποιήσεων. Η λύση: για μένα ένα πράγμα δείχνει αυτή η αντίφαση. Δείχνει ότι πολύς κόσμος νιώθει την ανάγκη να διαδηλώσει, να διαμαρτυρηθεί για όλα αυτά που μας συμβαίνουν, αλλά δεν έχει τους δρόμους, δεν έχει τους τρόπους για να το κάνει. Με απλά λόγια, πρόκειται για μια κοινωνία δυσαρεστημένη μεν, ανοργάνωτη δε.


Αυτό, κατά τη γνώμη μου, εξηγεί – σ’ένα βαθμό τουλάχιστον – και την τυφλή οργή που εκφράστηκε με βία και καταστροφές. Σύμφωνοι, αυτοί που κατέφυγαν στη βία ήταν ένα πολύ μικρό ποσοστό αυτών που συνολικά διαδήλωναν. Υπήρξε όμως το κλίμα που επέτρεψε έστω σ’αυτό το μικρό ποσοστό να εκδηλωθεί βίαια: υπήρξε ανοχή από πολλούς σε ορισμένες βίαιες ενέργειες (π.χ. το σπάσιμο τζαμαριών τραπεζών) κι υπήρξε μια διάχυτη σε όλους αίσθηση ότι, είτε το θέλουν είτε όχι, υπάρχει γύρω τους βία (βία από την αστυνομία, βία κι ένταση στα πρόσωπα και τα συνθήματα των διαδηλωτών).

Η μορφή δε της βίας μού θύμισε – παρόλο που θεωρώ τούς τέτοιου είδους παραλληλισμούς ανιστόρητους – τη βία των εργατών πριν ακόμα δημιουργηθεί οργανωμένο εργατικό κίνημα ή τη βία των Σεπτεμβριανών, βία ενός τουρκικού λούμπεν προλεταριάτου το οποίο έπεισαν ότι εχθρός του ήταν οι – πλούσιοι ή θεωρούμενοι πλούσιοι – Έλληνες. Μια βία που είναι τυφλή επειδή αυτοί που την ασκούν δεν ξέρουν τι τους φταίει, δεν έχουν επεξεργαστεί την κατάστασή τους για να ξέρουν ποιος είναι υπεύθυνος γι’αυτή, δεν έχουν θέσει συγκεκριμένους στόχους / διεκδικήσεις ούτε κι έχουν οργανωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να διεκδικήσουν αποτελεσματικά χωρίς βία.

Η τυφλή καταστροφική βία των εργατών σταμάτησε όταν οργανώθηκε εργατικό κίνημα. Και διόλου ευκαταφρόνητες κατακτήσεις (το πόσο σημαντικές είναι αυτές οι κατακτήσεις το καταλαβαίνουμε πολύ καλά σήμερα, όταν μία μία χάνονται) των εργαζομένων επιτεύχθηκαν όταν υπήρχε οργανωμένο εργατικό κίνημα.

Στη δε Τουρκία, η νοοτροπία τραμπουκισμού που εκφράστηκε στα Σεπτεμβριανά δυστυχώς ακόμα δεν έχει εκλείψει, κι αυτό γιατί στην Τουρκία ποτέ το κράτος δεν επέτρεψε στην κοινωνία να οργανωθεί. Η τουρκική κοινωνία είχε αρχίσει να οργανώνεται αυτόνομα από το κράτος στις δεκαετίες του ’60 και του ’70, και τότε πρώτα εξαπολύθηκαν εναντίον της όλοι οι μηχανισμοί του παρακράτους και μετά ήρθε η ταφόπλακα του πραξικοπήματος του 1980, του Συντάγματος που αυτό επέβαλε και του διεφθαρμένου νεοφιλελευθερισμού του Οζάλ. Έτσι, ακόμα και σήμερα, η οργή της τουρκικής κοινωνίας εκφράζεται μόνο με σπασμωδικές, βίαιες, τραμπουκικές έως φασιστικές ενέργειες, από τη δολοφονία του Χραντ Ντινκ ως τον λιθοβολισμό λεωφορείου με μέλη του φιλοκουρδικού κόμματος, ενέργειες που αντί να αλλάξουν κάτι προς το καλύτερο εμπεδώνουν την υπάρχουσα μορφή εξουσίας, βασίζοντάς τη στην καχυποψία.

Η ελληνική κοινωνία, σε αντίθεση με την τουρκική, έχει δείξει ότι μπορεί να οργανώνεται. Από τον τρόπο που συγκροτήθηκε εξαρχής το ελληνικό κράτος, χάρη σε μια Επανάσταση που στη συνέχεια έγινε κτήμα όλων των Ελλήνων ως Επανάσταση του ελληνικού έθνους, του ελληνικού λαού, υπήρξε εξαρχής η νομιμοποιητική βάση για λαϊκές / κοινωνικές διεκδικήσεις, κάτι που φάνηκε πολλές φορές, ιδίως στον 20ο αιώνα. Αυτός είναι ίσως ο λόγος για τον οποίο, παρόλο που και η Ελλάδα πέρασε δικτατορίες και διαφόρων ειδών «έκτακτες καταστάσεις» διόλου ενθαρρυντικές για τη δημοκρατία, ωστόσο η ελληνική κοινωνία παρέμεινε πολύ πιο δημοκρατική από την τουρκική και κατάφερε τελικά, έστω πολύ πρόσφατα, το 1974, κι έστω και με τους όποιους περιορισμούς κι αναπηρίες μπορεί να έχει, να έχει πάντως ένα καθεστώς δημοκρατικό κι ένα κράτος δικαίου.

Αυτός είναι κι ο λόγος για τον οποίο η περσινή δολοφονία ενός παιδιού, δηλαδή μια πράξη που παραβίαζε το αίσθημα των Ελλήνων πολιτών για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, προκάλεσε μια τέτοια αντίδραση (γιατί στην Τουρκία ανάλογα περιστατικά δεν προκαλούν απολύτως καμία αντίδραση). Προκάλεσε μια αντίδραση καταρχάς και καταρχήν εντελώς δημοκρατική, εντελώς μαζική, η οποία εξέφραζε δύο πράγματα: πρώτον, τον αποτροπιασμό της κοινωνίας, την ανάγκη της να δείξει ότι δεν σκοπεύει να ανεχτεί τέτοια περιστατικά ∙ δεύτερον, την ανάγκη τής κοινωνίας να δείξει ότι υπάρχει (αυτό που λέει πολύ ωραία ο Δύτης: «είμαστε εδώ κι εμείς: στην Ιστορία»), ότι φέρει ακόμα μέσα της τη δυναμική της οργάνωσης, της οργανωμένης αντίδρασης, ότι η εξουσία είναι, πρέπει να είναι, υπόλογη στην κοινωνία.


Αυτό ήταν το θετικό, το πολύ θετικό των περσινών γεγονότων. Στη συνέχεια όμως εμφανίστηκαν και τα αρνητικά: η τυφλή βία και η έλλειψη συγκεκριμένου στόχου και συνέχειας των κινητοποιήσεων. Εδώ φαίνεται ότι, ενώ η ελληνική κοινωνία έχει το αρχικό ένστικτο, έχει το υπόβαθρο που μπορεί να της επιτρέψει να οργανωθεί και να διεκδικήσει, ωστόσο αυτό δεν είναι αρκετό. Μετά από τόσα χρόνια απαξίωσης (σε μεγάλο βαθμό δικαιολογημένης) του συνδικαλισμού, απαξίωσης επιπλέον της πολιτικής και έλλειψης – ή ανεπάρκειας – οποιασδήποτε άλλης μορφής πολιτικής οργάνωσης, η ελληνική κοινωνία είναι πολιτικά ανοργάνωτη. Επιμέρους εργασιακοί χώροι οργανώνονται και διεκδικούν: ακούμε για απεργίες στην εταιρεία κινητής τηλεφωνίας Wind, για πορείες και διεκδικήσεις των κούριερ, όλοι πέρσι μάθαμε για τον συνδικαλισμό των εργαζομένων στην καθαριότητα. Ιδέες διακινούνται: σε Πανεπιστήμια, σε στέκια στα Εξάρχεια, στο ίντερνετ, ακούγονται και γράφονται ενδιαφέροντα πράγματα. Στην τέχνη: συνεχώς ακούμε για νέα πράγματα, για ομάδες που συστήνονται, για παραστάσεις, εκθέσεις και διαδικτυακούς ραδιοφωνικούς σταθμούς.

Όλα αυτά όμως δεν συνδέονται το ένα με το άλλο, μένουν κατά κάποιον τρόπο στο κενό, σε βαθμό που πολλοί απ’αυτούς που συμμετέχουν σ’αυτές τις προσπάθειες απογοητεύονται και ιδιωτεύουν. Πρόκειται δηλαδή για μια κοινωνία κατακερματισμένη, κι όχι μόνο επειδή, όπως συνηθίζουμε να λέμε, αυξάνονται οι κοινωνικές ανισότητες κι ένα όλο και μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας (μετανάστες, νεόπτωχοι) περιθωριοποιείται. Η κοινωνία είναι κατακερματισμένη επειδή δεν υπάρχει κάτι να συνδέσει τις επιμέρους προσπάθειες κι αναζητήσεις σ’ένα συνεκτικό όλο. Κι αυτό το κάτι δεν είναι απαραιτήτως μια μεγάλη ιδεολογία, την οποία διατείνονται ότι αναζητούν οι «συνιστώσες» του ΣΥΡΙΖΑ και οι «τάσεις» του ΣΥΝ καθώς τσακώνονται μεταξύ τους για πράγματα που ποσώς ενδιαφέρουν την κοινωνία. Θα αρκούσε, αντί για μεγάλη ιδεολογία, μια συστηματική προσπάθεια να έρθουν όλες αυτές οι αναζητήσεις κοντά η μία στην άλλη, να οργανωθούν, να βρεθούν δύο ή τρία βασικά κοινά σημεία και να ξεκινήσουν οι κοινές διεκδικήσεις από εκεί. Κάτι τέτοιο θα αρκούσε για αρχή, θα αρκούσε για να συνειδητοποιήσουν όλα αυτά τα κομμάτια της κατακερματισμένης κοινωνίας ότι δεν μάχονται στο κενό, ότι με κάποιον συνομιλούν. Αν η Αριστερά κατάφερνε να κάνει κάτι τέτοιο, τότε ο περσινός Δεκέμβρης θα αποκτούσε και νόημα και συνέχεια.

12 σχόλια:

cynical είπε...

καλησπέρα k2,
μου άρεσε το άρθρο σου. Θα ηθελα να συμπληρώσω ότι απο πέρσι το Δεκέμβρη μεχρι φέτος δεν άλλαξαν και πολλά πράγματα. Η ατιμορησία, η υποκρισία, ο αυταρχισμός η διαφθορα συνεχίστηκαν. Η οργή του κόσμου δεν έχει εκτονωθεί στο ελάχιστο, και δεν υπήρχε κανενας λογος να μην γινονταν και φετος επεισόδια. Κοιταζα σημερα τα συνθήματα σε τοιχους στην Πανεπιστημιου. Ηταν ακρως πολιτικα, για την ανεργια, για την αστυνομια, για την εργασιακη αυθαιρεσια και για αλλα σοβαρα θεματα.
Δλδ η χωρα βουλιάζει και περιμενουν ο κοσμος να φερεται με το γαντι; Το αριστερο δε χωραφι εχει ξεραθει προ πολλου.

Кроткая είπε...

Κούπέπει, συμφωνώ σε γενικές γραμμές με το κείμενό σου.
Θα κάνω μόνο μια-δυο παρατηρήσεις.

Βρίσκω λίγο αδόκιμο το σχόλιο περί δυνατότητας οργάνωσης.
Αφενός γιατί η οργάνωση είναι κάτι που επιτυγχάνεται ανάλογα με τις αντικειμενικές κοινωνικές και πολιτειακές συνθήκες: πχ, επί Χούντας, ήταν ανάγκη να είσαι οργανωμένος, αλλιώς η οργανωμένη χούντα θα σε έτρωγε λάχανο.
Αφετέρου -και εδώ έρχομαι να συμφωνήσω απόλυτα με την κατακλείδα σου-, ο κόσμος εξεγείρεται αυθόρμητα, προκειμένου να οργανωθεί, χρειάζεται να βοηθηθεί από αυτό που ονομάζουμε "πρωτοπορία", ένα κόμμα/οργανισμό/μηχανισμό που θα έχει σαφή στρατηγικό στόχο, σαφείς τακτικούς ελιγμούς, σαφείς μεθόδους, τεχνικα΄εργαλεία και αποφασιστικότητα. Αυτό είναι η μεγάλη έλλειψη. Τα αίτια και η ανάλυσή τους είναι μια πολύ μεγάλη συζήτηση.

Η δεύτερη παρατήρηση είναι ότι, όπως και στο Μάη, είχες παράλληλα σε άλλα σημεία του πλανήτη, αντίστοιχες εκρήξεις. Σημειώνω τη Λεττονία, την Ισλανδία, την Ισπανία, τη Γαλλία και μάλλον ξεχνάω κάποιες. Αφού εκεί δεν είχες το "τυχαίο γεγονός" που πυροδότησε την έκρηξη, αλλά μια ευρύτερη κοινωνική και οικονομική κατάσταση κρίσης, αυτό φανερώνει πως τα αιτήματα υπάρχουν. Ή έστω το ένστικτο αντίδρασης στο βίωμα ότι "ο κόσμος δεν ζει καλά".
Καμία από αυτές τις εκρήξεις δεν είχαν καλύτερη τύχη από την ελληνική, όπερ δηλώνει πως μάλλον, η έλλειψη "πρωτοπορίας" δεν είναι ελληνική αποκλειστικότητα.

Είναι αναγκαίο να βλέπουμε τα πράγματα υπό ένα ευρύτερο, όχι εθνοκεντιρκό πρίσμα, γιατί η παγκοσμιοποίηση και οι παράλληλες διεθνείς εξελίξεις είναι γεγονός. Αν το αγνοούμε, αυτό θα μας γυρίσει μπούμερανγκ, νομίζω.

k2 είπε...

@ cynical,
ακριβώς κι αυτό νιώθω κι εγώ: ότι δεν έχει αλλάξει τίποτα... Δεν περίμενα βέβαια ν'αλλάξει κάτι ουσιαστικά σ'ένα μόνο χρόνο, αλλά δεν διαφαίνεται καν μία αλλαγή, ούτε καν η αρχή μιας κίνησης που κάτι θα μπορούσε να αλλάξει. Και γι'αυτό φταίει και το ότι έχει ξεραθεί το αριστερό χωράφι, όπως λες...

@ Κροτ,
εγώ απλώς θέλησα να δω το θέμα της οργάνωσης μέσα σε μια ιστορική προοπτική. Όντως, για κάθε συγκεκριμένη περίοδο ή στιγμή παίζουν ρόλο συγκεκριμένοι παράγοντες για το αν θα υπάρξει οργάνωση και αν αυτή θα είναι αποτελεσματική. Σε μια πιο ευρεία προοπτική, όμως, πρέπει σε μια χώρα (ή όποιο άλλο γεωγραφικό/πολιτικό πλαίσιο) να υπάρχει το πλαίσιο που θα επιτρέψει αυτή την οργάνωση. Στην Τουρκία, π.χ. (γι'αυτό την πήρα ως παράδειγμα), δεν υπάρχουν καλά-καλά οι έννοιες του πολίτη και του λαού, ενώ η λαϊκή κυριαρχία συγχέεται με την εθνική κυριαρχία, άρα πώς να μιλήσουμε για οργάνωση; Όσο για την οργάνωση ή κόμμα που θα επωμιστεί τον ρόλο του "οργανωτή" δεν συμφωνώ απολύτως με τον όρο "πρωτοπορία", αλλά αυτό είναι άλλη συζήτηση...
Για τα διεθνή, ναι, συμφωνώ. Εμένα για την ακρίβεια μου ήρθε στο μυαλό η περίπτωση της Γαλλίας το 2006, που θεωρώ ότι ήταν ένδειξη των ίδιων πάνω-κάτω προβλημάτων και τάσεων με την Ελλάδα. Απλώς δεν θέλησα σ'αυτό το κείμενο ν'ασχοληθώ μ'αυτή την πτυχή του θέματος.

Кроткая είπε...

Κουπέπι, σημειώνω απλώς πως ούτε εγώ συμφωνώ με τον όρο "πρωτοπορία", εξού και η λέξη μπήκε σε εισαγωγικά.
Τη χρησιμοποίησα χάριν οικονομίας της συζήτησης, για να "συνεννοηθούμε". :)

Ανώνυμος είπε...

Στο προ-προηγούμενο, κ2: η Τουρκία όμως του '75-'80, πριν η χούντα βάλει τα πάντα στο γύψο και πριμοδοτήσει το μπούμερανγκ, δεν είχε οργάνωση; (ρωτάω, εσύ ξέρεις καλύτερα)

Ανώνυμος είπε...

(το λες και στο ποστ, θέλω να πω)

k2 είπε...

@ Δύτη,
στα σχόλια αναφέρεσαι, ε;
Αυτό που προσπαθώ να πω για την Τουρκία είναι το εξής: υπήρξαν προσπάθειες οργάνωσης της κοινωνίας, σε ορισμένες φάσεις και με καλά αποτελέσματα, π.χ. δεκαετίες '60-'70. Τελικά όμως δεν τελεσφόρησαν, για διάφορους λόγους. Και επειδή το κράτος φοβήθηκε κι επέβαλε την ταφοπλάκα αλλά και επειδή, κατά τη γνώμη μου, υπάρχει ένα δομικό πρόβλημα που ακόμα δεν έχει ξεπεραστεί. Δεν έχει δημιουργηθεί η έννοια του πολίτη και του λαού ή η έννοια του "συνανήκειν" αν θες. Υπάρχει ένα κράτος-έθνος που έχει επιβληθεί με του όρους που ήθελε ο Κεμάλ αλλά όχι μια έννοια συλλογικότητας που να μπορούν να την αποδεχτούν όλοι. Γιατί αν δεν φτιάξεις ένα ευρύτερο συνόλο, αν δεν ορίσεις "ποιοι είμαστε εμείς", πώς να φτιάξεις ένα πολιτικό πρόγραμμα που να μπορεί δυνητικά να κινητοποιήσει όλη την κοινωνία; Αν ρωτήσεις οποιονδήποτε Τούρκο αριστερό κι αντι-κεμαλιστή σε ποιους θέλει να απευθυνθεί, απλώς δεν ξέρει (την έχω κάνει πολλές φορές αυτή τη συζήτηση). Απορρίπτει το έθνος όπως το έχει ορίσει ο κεμαλισμός, αλλά δεν έχει να προτάξει κάτι άλλο, π.χ. ένα πολιτικό έθνος, έναν λαό (όπως θες πες το). Σκέψου για παράδειγμα ότι στα τουρκικά δεν υπάρχει καν η λέξη "πολίτης" (γιατί yurttaş ή vatandaş είναι όπως ξέρεις ο πατριώτης κι όχι ο πολίτης)...
Δες αν θες τα άρθρα του τελευταίου μήνα του Murat Belge στην Taraf. Τα βρήκα πολύ διαφωτιστικά. (Κι ελπίζω να μην είσαι απ'αυτούς που αντιπαθούν τον Μπελγκέ! :))
Πάντως μην παίρνεις κι όρκο ότι ξέρω καλύτερα :)

Ανώνυμος είπε...

k2, λες: [στην Τουρκία] "πώς να φτιάξεις ένα πολιτικό πρόγραμμα που να μπορεί δυνητικά να κινητοποιήσει όλη την κοινωνία;"
Γιατί, έχεις υπόψη σου κάτι που να μπορεί να κινητοποιήσει όλη την ελληνική, π.χ., κοινωνία;
(τον Μπελγκέ τον συμπαθώ, παρεμπιπτόντως)

k2 είπε...

Δύτη,
η έμφαση είναι στο "δυνητικά". αυτό που λέω δεν είναι ότι στην Ελλάδα υπάρχει ένα τέτοιο πρόγραμμα, αλλά ότι τουλάχιστον (σε αντίθεση με την Τουρκία) υπάρχει μία πρώτη προϋπόθεση για να υπάρξει κάτι τέτοιο.

Ανώνυμος είπε...

Θέλω να πω, το «όλη την κοινωνία» δεν είναι κάπως αφηρημένο ή/και ουτοπικό; Κανένα πρόγραμμα ποτέ, νομίζω, δεν κινητοποίησε όλη την κοινωνία, μόνο μέρος της εναντίον της υπόλοιπης. Τη εξαιρέσει της Μεγάλης Ιδέας, ίσως, ή παρόμοιων εθνικών προταγμάτων, τα οποία αυτή τη στιγμή είναι το μόνο που μας έλειπε! Θέλω να πω, το "όλη η κοινωνία" δέχεται ότι όλη η κοινωνία έχει κάτι πολιτικά/κοινωνικά κοινό: το έθνος. Αν όμως σαν πρώτο ζητούμενο βάζουμε κάτι άλλο, φερειπείν την κοινωνική τάξη, η "όλη κοινωνία" πάει περίπατο.

Τουρνέ στα νησιά είπε...

συμφωνώ στο σύνολό του ποστ (στα είπα άλλωστε) με μόνη ένσταση το θέμα "οργάνωση".
Οι διαδηλωτές ήταν ένα ετερόκλητο πλήθος που κατέβηκαν για διαφορετικούς λόγους, άρα και η οργάνωση του πλήθους αυτού είναι πρακτικά ανέφικτη. (συμφωνώ με την Κρότ ? αυτό είναι αρκετά ανησυχητικό γιατρέ μου)

Αυτό που μου αφήνει κυρίως ο περσινός Δεκέμβρης είναι η αυθόρμητη και μαζική ανταπόκριση του κόσμου. Το ότι έγινε βρε παιδί μου το μπαμ! το ότι ο κόσμος δεν κοιμάται και δεν βαριέται να σηκώσει το κώλο του από τον καναπέ.

k2 είπε...

@ Δύτη,
το φοβόμουν ότι θα έφτανε εδώ η κουβέντα :)
για μένα το έθνος δεν είναι μόνο το έθνος του εθνικισμού, είναι και το πολιτικό έθνος, το μέρος όπου όλες οι κοινωνικές τάξεις που λες συναντιούνται και συνεννοούνται ή δεν συνεννοούνται ή κάνουν και πόλεμο...

@ Τουρνέ,
φοβάμαι ότι θα χρειαστείς εντατική κατήχηση :) πέφτεις σε απολιτικές θέσεις, σύντροφε! :)
λοιπόν, δεν είπε κανείς να το πιάσουμε το ετερόκλητο πλήθος από τον λαιμό για να υποστηρίζει και να κάνει ό,τι θέλει ένα κόμμα ή μια οργάνωση. απλώς ότι αυτό το ετερόκλητο πλήθος θα γίνει από ετερόκλητο πλήθος πολιτικό υποκείμενο όταν θα βρει ποια πράγματα το συνδέουν και θα τα προτάξει ως αιτήματα.